Abside Iglesia Moriello de Sampietro

Abside Iglesia Moriello de Sampietro
Abside Iglesia Morillo de Sampietro

domingo, 20 de febrero de 2011

A FERIA D´A TRUFA


A trufa ye un nombre que engarchola astí en o tozuelo de una chenerazión, un rebozo cuasi mitico. No se sabeba a razón, pero yeran mui caras, cuasi como l´oro. Os labradórs no se podeban creyer que una cosa chicota, fiera y que pudiba tan fuerte, podese esbarafundiar a os compradórs de ixas trazas. Uno agudo y que entre semana se cazaba unas trufas, el lunes en o mercaú de Graus l´en sacaban de as mans, y le daban un montón de dineros, más que por ganau u atras cosas ta minchar. Yera, por o menos chocante, que no balese cuasi cosa o tozino de matar, os pollos no los comprasen, dengún querese crabitos, pero benisen denoche ta Graus u ta l´Ainsa a llebase as trufas. Fendo proú incomprensible l´angluzia y a noturnidá.
En aragonés as patatas son trunfas. Y as trufas muita chen tamién las clamaba trunfas, anque a patatas se paezen poco.

Pasó dos u tres decadas con ixa "caza " de trufas y as riñas de os truferos que se dibidiban o monte sin contar cuasi nunca con a propiedá de a tierra. Un diya l´amo de un trozo de caixigos u carrascas, con pedregals y aliagas, bieba un ombre con un can fendo gambadas por as espelungas y de cuando en cuando rechirando as piedras; fendo de mirar trufas, una atibidá amagada, de a que cuasi cosa se sabeba.

Presonalmén, tamién lo bi-eba de ixas trazas, y no m´eba parau a pensar, que son fongos que ban parellanos ta as benas de os caixigos u carrascas y que se podeban plantar y apañar, bendelas a plena luz, y poner en os muitos guisos y no solo en o pollo y en os güegos.
Una feria como a de ayer en L´Ainsa, aduya a bier si nos aperzibimos de os tresoros que bi-ha por istas tierras, y a sacales partiu, ta que apañen una miqueta as trazas de bibir en os lugárs, en bez de inos-ne a bender as trufas, que biengan a comeselas t´aquí; que tamién sapemos cociniar.

sábado, 5 de febrero de 2011

FERIAS, FERIETAS Y TRATANTES.


Ya semos en febrero, o mes mas curto de l´año, de ferias, y muitos años carnabals. Est´añada os carnabals son mas tarde, diz que as lunas ban atrasadas.
A ferieta, ha siu mas que ixo, gran feria. Muita chen y muitas cosas ta chintar; pans, quesos, lamins, caldo de gallina de o Sobrarbe en un fogaril en medio a plaza. Semientes ta o güerto, flórs, carrascas y caixigos, animals de razas sobrarbesas, charradas... A plaza de L´Ainsa y o Castillo, tornan a ser cuasi como fa cuarenta u zinquenta añadas y a chen torna a benir, ta una gambada obligada, como as romerías en os lugárs.
Tamién bi-eba trufas; ixa trunfa salbachina que dimpués aprendié que yera un fongo. De ninona pensaba que yera una cosa cuasi clandestina. Bi- eba muitos truferos pero cuasi nunca bide una trufa. No se charraba de ixo, bella bez se sentiba en una comesazión como si estase un tresoro; de o cara que yera, de o escamallo pa trobala. A yo no me feba goyo, y a ulor me chitaba ta atrás. Ya yera gran, cuando se empezo a sentir charrar de as trufas como de cualsiquiera espezia mui apreziada, pero sin bruxeria, ixe diya perdió ta yo muito de a suya balura.
Una espezie umana que antes se bi-eba y agora no se bei, ye o tratante de ganaú. Os tratantes de agora, no ban ta as ferias, han cambeau de aspeuto, han mas "glamour" pero o fumarro puro, as trazas de plantase, as pintas de sobrau, como si te perdonase a bida, con ixa comesazión mitá intrés y mitá simpleza...
yo cuento que ye un espezimen reconoxible encara, pero no en as ferias, ni charrando de animals...
¿ye u no ye berdá?.